Nadat in juni 2013 de visie op cultuur is vastgesteld, heeft de raad op 31 oktober het toekomstbeeld op cultuur besproken en uiteindelijk goedgekeurd. Hoewel erg nog een aantal losse eindjes zijn, is GroenLinks tevreden met het toekomstbeeld. We denken dat het cultureleveld met dit stuk als uitgangspunt verder kunnen gaan werken aan een bruisend cultureel leven in Gorinchem.

Het toekomstbeeld cultuur is de uitwerking van de nieuwe cultuurvisie. De visie, die helaas gepaard gaat met een bezuinigingsoperatie, bevat een nieuwe manier van denken. Waar vroeger allerlei stichtingen en instellingen elk jaar subsidie kregen en daarvoor iets moesten doen, draaien we dat nu om. We hebben in grote lijnen uitgangspunten geschetst, en het is nu aan het culturele veld om een leuk, prikkelend plan te schrijven en zo de gemeente te verleiden om hun organisatie de subsidie te verlenen. Dit is natuurlijk even wennen en omschakelen, maar als je die omschakeling eenmaal weet te maken, biedt het in onze ogen veel kansen. Het daagt het culturele veld steeds uit creatief te zijn, het eigen functioneren te evalueren en waar nodig vernieuwend bezig te zijn. 

Binnen die visie zijn vier "functionaliteiten" onderscheiden: het Huis van Inspiratie, waar de functie van museum, bibliotheek, erfgoed e.d. verzameld worden, het Stadspodium, waar de theaterfuncties en podiumkunsten onder vallen(zowel professionele als amateurkunst), de Cultuureducatie (waar mensen leren over kunst, maar ook zelf muziek en kunst leren maken) en de Spreekkamerfunctie, een soort denktank waar leuke ideeën terecht kunnen voor hulp in financiële, personele of materiële zin. 

In verband met de bezuinigingen én de overgang naar een nieuw systeem, waren we bezorgd dat de kleinere initiatieven, die vaak al precies doen, wat we in onze cultuurvisie hebben opgenomen, kopje onder zouden gaan. Daarnaast zijn we van mening dat de betrokkenen in het culturele veld zo snel mogelijk moeten weten waar ze aan toe zijn en wat er van hen in de nieuwe manier van financiering verwacht wordt. Daarom hebben we samen met VVD, D66 en PvdA een motie ingediend om ervoor te zorgen dat de kleine initiatieven door kunnen blijven gaan en dat "het veld" voor de zomer duidelijkheid heeft.

Zoals gezegd zien we nog losse eindjes. Met name de huisvesting van het museum en de bibliotheek, al dan niet in een gebouw, baart ons zorgen. We vinden beide functies erg belangrijk, dus dat moet goed en zorgvuldig opgelost worden. Zeker als we het museum gaan verzelfstandigen, zoals in het toekomstbeeld staat, moeten we ervoor zorgen dat ze ook kans van slagen hebben om op eigen benen te staan. Een goede huisvesting hoort daar zeker bij! 

Desalniettemin heeft GroenLinks er alle vertrouwen in dat met dit toekomstbeeld Gorinchem, ondanks de fikse bezuinigingen, de bruisende cultuurstad kan blijven, die het nu is.

Hieronder vindt u het betoog van Rutger van Breemen over het toekomstbeeld: 

Voorzitter,

Vanavond zetten we weer een stap richting de nieuwe vormgeving van het cultuurbeleid in Gorinchem. Een stap op een enorm lange weg, die nu al meer dan twee jaar duurt.  Maar, wat GroenLinks betreft zetten we wel weer een stap in de goede richting. Met het voorliggende toekomstbeeld krijgt de cultuurvisie van afgelopen juni meer vorm en worden de contouren van het toekomstige cultuurbeleid steeds zichtbaarder.

GroenLinks kan zich vinden in het toekomstbeeld dat nu geschetst wordt, en we zien en hebben er vertrouwen in dat we de goede kant opgaan. Maar aan de andere kant begrijpen we ook goed dat het voor het veld veel minder duidelijk is dat het allemaal goed komt. Dat komt enerzijds ook doordat het toekomstbeeld zoals het nu is opgeschreven, niet helemaal uit de verf komt. Een belangrijk aspect dat wij graag beter uitgewerkt hadden gezien in het toekomstbeeld, is het verdere proces en met name de financiële aspecten daarvan. Duidelijk uit het huidige document wordt dat we de budgetten van de cultuurinstellingen terug gaan brengen tot € 0. Dat dat duidelijk erin staat bleek wel uit de koppen van de lokale kranten de dag na de presentatie van het toekomstbeeld. Overwegend heerste het sentiment dat Gorinchem al zijn culturele instellingen gaat sluiten, want de subsidie wordt teruggebracht naar €0.

Maar, voorzitter, natúúrlijk gaan we niet al onze instellingen sluiten. Integendeel juist! Volgens GroenLinks biedt dit toekomstbeeld handvatten om het cultuuraanbod in Gorinchem levendig, divers en betaalbaar te houden. En precies dat komt helaas wat minder uit de verf. We gaan de budgetten inderdaad terugbrengen naar nul, maar tegelijk bouwen we een nieuwe financieringsstructuur op. En ja…daar is minder geld voor beschikbaar dan voorheen; de gemeente moet immers bezuinigen. Dus alles zal wat minder worden. Maar het cultuurbudget gaat zeker niet terug naar nul.

Laat ik het stadspodium als voorbeeld nemen. Daar is het inderdaad waar dat de huidige subsidierelatie met theater het Pand en De Nieuwe Doelen nu in drie jaar afgebouwd zal worden naar nul euro. Maar dat doen we om ruimte te scheppen, zodat we dadelijk 5,5 ton hebben voor de podiumkunsten, zowel professioneel als amateuristisch. En die 5,5 ton is eigenlijk een bedrag, waar je als een soort openbare aanbesteding op in kunt schrijven met een goed plan. Als een organisatie komt met een plan, waarin hij een x aantal professionele en een x aantal amateuristische voorstellingen kan aanbieden, en binnen het budget blijft, is daar dus voldoende subsidie voor. Dat kan stichting DND zijn, of theater ’t Pand, maar dat hoeft niet per se en dat is het verschil met eerder. Toen was het een vanzelfsprekendheid dat bepaalde clubs tot in de lengte van dagen subsidie krijgen en daarvoor het een en ander moeten doen. Nu draaien we het om en zeggen: we willen graag professionele podiumkunsten in Gorinchem: wie kan dat doen voor dit bedrag en hoeveel krijgen we daarvoor? Deze omgedraaide aanpak vraagt van de organisaties creativiteit en flexibiliteit en dat komt het culturele klimaat alleen maar ten goede. Het is niet meer elk jaar (of elke paar jaar) uitgaan van het zelfde zakje geld dat je krijgt, maar de gemeente verleiden met een creatief, uitdagend, prikkelend of verfrissend plan om aan jouw organisatie de subsidie voor een bepaalde activiteit te gunnen.

Volgens GroenLinks is dat een mooie manier van werken, waarvan het culturele veld volgens ons alleen maar spannender en interessanter kan worden. Maar, zoals gezegd, die prikkel komt wat ons betreft wat weinig uit de verf in het opgeschreven toekomstbeeld, en daarom heeft GroenLinks die hier willen schetsen, met de vraag aan de wethouder om te bevestigen dat dát inderdaad de richting is waarin we gaan.

Graag wil ik nu even de verschillende functionaliteiten langslopen. GroenLinks onderschrijft de uitgangspunten van het Huis van Inspiratie. De verschillende activiteiten die daar hun thuis moeten vinden, kunnen elkaar versterken en zo kan het Huis van Inspiratie inderdaad het visitekaartje van de gemeente worden. Ook het efficiency voordeel en versterkte dienstverlening zien we voor ons. Wel is voor ons nog niet helemaal duidelijk hoe een en ander dan precies vorm gaat krijgen. De frictiekosten van het samenvoegen van bibliotheek en museum in een gebouw zouden weleens flink de pan uit kunnen rijzen en daar is nu nog niks duidelijk over. Ook is de teruggang in ruimte van de bibliotheek in het huidige pand naar een deel van het oude stadhuis wel enorm groot. Natuurlijk zien ook wij wel de trend dat rekken vol met boeken steeds meer vervangen worden door digitalisering en boeken in depot. Maar de vraag is of de Gorinchemse bibliotheek al toe is aan die overgang. Heeft het college daarover met de bibliotheek gesproken? En ook een depot heeft ergens ruimte nodig, is daar al over na gedacht? Dit is wel een belangrijk punt, omdat het grootste deel van de bezuiniging juist in de huisvesting gevonden gaat worden.

Ook de museumfunctie in het Huis van Inspiratie moet wat ons betreft gewaarborgd zijn, zeker als het museum verzelfstandigd wordt. Als je een museum op eigen benen wilt zetten, kun je ze niet afschepen met een of twee zaaltjes in het Oude Stadhuis; daar gaan ze volgens ons echt zelf de broek niet mee ophouden. We begrijpen dan ook prima een deel van de zorgen die de Historische Vereniging richting de raad heeft geuit en we willen de wethouder vragen hoe hij een en ander voor zich ziet. Het zijn nog veel open eindjes…

Wat betreft het stadspodium, denk ik dat daar nu vooral duidelijkheid nodig is. De toegevoegde bijlage D biedt enige duidelijkheid over “de stenen”. Het is te kort door de bocht om enkel te zeggen dat we daar niet van zijn, want we willen ook faciliteren. En sommige activiteiten die we wenselijk vinden, kunnen nu eenmaal niet zonder gebouw en materiaal. Dat is nu bij bijlage D duidelijk gemaakt en dat vinden we fijn. Dan inhoudelijk. Een stadspodium dat zowel professionele als amateuristische podiumkunsten biedt, waar lokale culturele verenigingen hun voorstellingen doen, dat een dorpshuisfunctie heeft, dat vindt GroenLinks goede uitgangspunten om het stadspodium vorm te geven. Ook is het volgens mij belangrijk om de verbinding te leggen tussen het stadspodium en de verschillende evenementen in de stad, al was het alleen maar voor de facilitaire ondersteuning die de theaters hieraan soms bieden. Ook de inzet van vrijwilligers lijkt GroenLinks een goed uitgangspunt voor het stadspodium. Met die uitgangspunten, kunnen zoals ik eerder al schetste, de mogelijke aanbieders van de podiumkunsten aan de slag om een goed plan op te stellen om voor subsidie in aanmerking te komen. Echter, daarvoor moeten ze wel duidelijkheid hebben wat er nu precies van hen verwacht wordt. Daarom moeten betrokkenen zo snel mogelijk weten waar ze aan toe zijn, ook als het subsidiebeleid nog niet helemaal klaar is. Daarnaast speelt het probleem, dat deze transitie gepaard gaat met een bezuiniging. Wij zijn van mening, dat we daarbij voorzichtig moeten zijn dat we in onze bezuinigingsnoodzaak niet het kind met het badwater weggooien. Op het stadspodium wordt in 2014 een ton bezuinigd, terwijl dat ook het jaar is dat de omslag naar het nieuwe financieringsmodel gemaakt wordt. Het zou wat ons betreft heel zonde zijn als de kleine initiatieven in onze stad, die eigenlijk nu al voldoen aan wat we als raad willen met het stadspodium (inzet vrijwilligers, creativiteit, cultureel ondernemerschap, etc) nu onder druk van de bezuinigingen bezwijken, terwijl er voor hen in 2015 wel subsidie beschikbaar zou zijn. Om dit te voorkomen, en om de gevraagde duidelijkheid te bieden aan het culturele veld, hebben PvdA, VVD, D66 en GroenLinks de volgende motie voorbereid. [motie]

Wat betreft cultuureducatie, is GroenLinks tevreden. De breedtecultuur, waar we om gevraagd hebben bij de behandeling van de cultuurvisie, vinden we terug in de uitgangspunten. Behalve het zelf kennismaken met en deelnemen aan cultuur en daar vaardigheden in ontplooiien, hoort ook het passief cultuur beleven bij de cultuureducatie. We zijn dan ook blij te zien dat er dwarsverbanden gelegd worden met de andere functionaliteiten enerzijds en het onderwijs anderzijds. Ook voor deze functionaliteit geldt dat faciliteren ook een dak bieden kan betekenen en we willen het college dan ook oproepen positief in gesprek te blijven met organisaties als de cultuurfabriek, zodat ook die vorm van cultuureducatie plaats kan blijven vinden in Gorinchem.

De spreekkamer vindt GroenLinks juist in de visie van een cultureel veld dat prikkelend en creatief wil zijn goed passen. In het toekomstbeeld staat dat het functie is en dat kan de indruk wekken dat het hier gaat om een baan, een fte. Maar volgens GroenLinks gaat het hier niet om een functie, dus een baan die we creëren, maar om een functionaliteit. Het is veel meer een potje geld, waar op verschillende manieren aanspraak gemaakt kan worden. Het kan een steuntje in de rug zijn voor een initiatiefnemer die in de bomen van de vergunningen het bos niet ziet, of een kleine subsidie voor het huren van een zaaltje, of ambtelijk een verbinding leggen tussen iemand met een heel goed idee en een al bestaande cultuuraanbieder in Gorinchem.

Een punt waarvoor we nog aandacht vragen is een van de uitkomsten van de participatie. Daar blijkt uit dat een groot deel van de ondervraagden geen rol ziet weggelegd voor zichzelf, terwijl we met dit toekomstbeeld juist wel meer een beroep gaan doen op het meedoen van burgers. We zijn benieuwd hoe het college denkt over deze schijnbare tegenstelling.

GroenLinks is blij dat we tweemaal per jaar geïnformeerd zullen worden over de voortgang van de transitie en de frictiekosten. Wel willen we daarbij graag opmerken dat we, met name bij de kosten, liever vooraf geïnformeerd worden, dan over de voortgang. Kan het college ons toezeggen dat we niet ineens met enorme frictiekosten geconfronteerd worden, maar dat we daarover vooraf gepolst zullen worden?

Voorzitter, zoals gezegd zetten we met dit toekomstbeeld weer een stap in richting van een nieuw cultuurbeleid. GroenLinks kijkt met vertrouwen naar de toekomst, mits vanuit de gemeente de door het veld gevraagde duidelijkheid geboden kan worden. In deze termijn hebben we geprobeerd om vanuit GroenLinks onze visie daarop te geven en we hopen dat zo dadelijk ook van de wethouder te horen, want de onzekerheid duurt voor het veld inmiddels wel heel erg lang. GroenLinks ziet in elk geval met deze visie tal van mogelijkheden om samen met het veld Gorinchem de bruisende cultuurstad die het is te laten blijven en dat zelfs te versterken. Wij kijken in elk geval uit naar de creativiteit die vanuit het veld ongetwijfeld op ons zal worden afgevuurd!