Op 4 november werd in de Gorinchemse gemeenteraad de begroting behandeld. Traditioneel het moment om onze visie op de toekomst van Gorinchem te schetsen. Lees hier de algemene beschouwingen van GroenLinks.

Voorzitter,

Het is vandaag weer een historische dag. Voor het eerst bespreekt onze gemeenteraad een begroting die opgesteld is door een paarsgroen college. En dat is wel even iets om bij stil te staan. Het is natuurlijk jammer dat we nu in een tijd van fikse crisis en teruggang beland zijn. De bomen groeien niet meer tot in de hemel en dus moeten we als gemeenteraad omschakelen van een tijd waarin alles kon, naar een tijd van zuinigheid en ombuigingen. Maar GroenLinks ziet deelname in de coalitie juist in tijden van bezuiniging niet als een straf, maar als een kans. Een kans om tijdens de bezuinigingen te streven naar creatieve en vernieuwende maatregelen, waarbij de aandacht uit gaat naar het ontzien van de zwakkeren en het verduurzamen van ons beleid. Die creativiteit en wil om te vernieuwen wordt vandaag en in de nabije toekomst van ons als raad, maar zeker ook van het college gevraagd. Nu is immers hét moment om onze visie voor Gorinchem voor de komende jaren voor het voetlicht te brengen. 

Daarom was onze fractie ook teleurgesteld over de raadsopdrachten zoals we die hebben aangetroffen in de programmabegroting. Het nieuwe beleid dat we in het coalitieakkoord uitgestippeld hebben, zou in deze begroting uitgewerkt zijn in de raadsopdrachten, maar de manier waarop dat gedaan is vinden wij, met wat uitzonderingen daar gelaten, aan de matige kant. Het college toont op bepaalde beleidsterreinen weinig initiatief en de uitgangspunten uit het coalitieakkoord zijn eerder overgenomen dan uitgewerkt. Hoewel de opdrachten een eerste stap in de goede richting zijn, is er nog een lange weg voor ons. Ik zal hier in de loop van mijn bijdrage op terugkomen. 

Tijdens deze algemene beschouwingen willen we een aantal voor GroenLinks belangrijke thema’s aanstippen. Op deze onderwerpen willen we graag een doorkijkje geven naar de manier waarop onze fractie er tegenaan kijkt. Het kan een aanzet zijn richting de Alle Hens aan Dek discussie van komende februari, maar ook een denkrichting voor het college in de uitwerking van de raadsopdrachten. 

Algemeen

Het opstellen van deze begroting zal niet gemakkelijk geweest zijn voor de organisatie. De economische situatie in Nederland en de wereld is uitermate onzeker. Komt er nu wel of niet een double dip? Elke econoom heeft een andere mening over de duur en de diepte van de crisis en de mate van herstel die moet gaan komen. Het is dus maar een beetje koffiedik kijken en de meest aannemelijke uitgangspunten nemen om deze begroting op te stellen. Daarnaast is nog maar net een lang formatieproces afgerond, dat liep tijdens de opstelperiode van deze begroting. De uitkomsten van die formatie worden nu langzaam duidelijk, maar wat alle bezuinigingen en alle nieuwe taken die het rijk naar de gemeentes overhevelt gaan betekenen voor Gorinchem is nog niet duidelijk. 

Het is wat ons betreft dan ook goed dat we pas in februari de kerntakendiscussie rond AHAD 2 zullen voeren. Dan zal er meer duidelijk zijn over de gevolgen van het kabinetsbeleid en kunnen we dus met meer zekerheid over ons huishoudboekje een bezuinigingsronde in gaan. Centraal hierbij moet wat GroenLinks betreft de vraag staan: Hoe houden we Gorinchem ondanks de bezuinigingen een plezierige stad om in te wonen? Hiervoor moeten we natuurlijk de kerntakendiscussie voeren, maar ook moeten we zoeken naar creatieve en soms onorthodoxe oplossingen om vernieuwend te blijven zonder dat het meer kost. Hier ligt een uitdaging voor ons, maar ook zeker voor het maatschappelijke veld. 

Cultuur en Cohesie

Een stad waar het prettig leven is, is een stad waar de mensen betrokken zijn met de samenleving en met elkaar. Welzijn, sport en cultuur kunnen daar een belangrijke bijdrage aan leveren. Hier ziet GroenLinks dan ook een stevige taak weggelegd voor Stichting Arkelstad. Maar behalve het werk dat Arkelstad doet, kunnen ook andere initiatieven dienen als sociale bindingsmiddelen. Zo hopen wij dat de Marokkaanse moskee, die vol op in aanbouw is, op een zelfde manier een plaats van sociale ontmoeting zal zijn als de Turkse moskee dat nu is. Want leerlingen van het Gomarus die in hun pauze een broodje kopen in het winkeltje van de Moskee, is wat ons betreft een mooi voorbeeld van sociale samenhang!

Een ander belangrijk aspect van sociale cohesie en het prettig wonen is wat ons betreft de cultuur. Cultuur biedt mensen een kans voor ontspanning, ontwikkeling en ontplooiing en veel Gorinchemmers vinden een hobby een culturele vereniging. Behalve het museum, de artotheek, Toon, de bibliotheek en de theaters, horen ook de verschillende Gorinchemse festivals (ik noem het hippiefestival, het grimefestival, Open Raam en natuurlijk de zomerfeesten) ook bij het culturele veld van Gorinchem. En een niet te onderschatten is ook de rol die amateurverenigingen spelen in het culturele veld. Wekelijks besteden vele Gorinchemmers hun tijd aan het zingen in een koor, het bespelen van een instrument of het bedrijven van theatersport. 

De raadsopdracht waar cultuur onder valt ontbeert wat ons betreft een duidelijke visie op cultuur. Wat willen we nu precies met dat culturele veld dat in Gorinchem toch juist zo breed is? Een stad van 34.000 inwoners met maarliefst 3 theaters is volgens mij uniek in Nederland. En dat is natuurlijk een schitterend aspect van onze stad. GroenLinks ziet aan de andere kant natuurlijk wel de noodzaak van de bezuinigingen, ook op de cultuur. Daarom hebben wij u zojuist geschetst hoe wij cultuur zien en hoe zeer wij de cultuur waarderen. Daarom roepen we het college ook op om hier weer met de nodige slimme oplossingen te komen. Belangrijk daarbij is dat we niet zomaar voorzieningen gaan sluiten. Wij kiezen meer voor een soort mottenballenstrategie. Dat wil zeggen dat we bepaalde voorzieningen even wat terugschroeven, maar dat we daarbij ook onze verwachtingen en eisen voor zo’n instelling wat terugschroeven. Dus bijvoorbeeld een beetje minder geld voor het museum, maar dan accepteren dat er minder tijdelijke tentoonstellingen gehouden worden. Dit geldt ook voor de festivals. Wat GroenLinks betreft hoeft de Zomerfeesten niet elk jaar maar de grootste of beroemdste artiesten aan te bieden. Er zijn genoeg lokale of regionale beginnende artiesten die maar wat graag op de zomerfeesten zouden spelen. Zo kunnen we de Zomerfeesten in stand houden, zonder bijvoorbeeld entreekaartjes te gaan verkopen. We zullen dan misschien zien dat het museum of de zomerfeesten minder mensen trekt, maar dat is iets wat we dan tijdelijk voor lief moeten nemen. Wij willen als het gaat om cultuur dus zoeken naar een balans tussen een breed aanbod, unieke evenementen en het financiële plaatje. 

Onderwijs

Een ander belangrijk thema dat wij willen aanstippen is het onderwijs. Onderwijs is een belangrijk aspect van onze samenleving. Kinderen wordt kennis bijgebracht en ze krijgen de kans hun talenten en mogelijkheden te ontwikkelen. Ze worden, onaardig gezegd, klaargestoomd om in onze maatschappij op een verantwoorde wijze mee te draaien. Wij maken ons daarom dan ook erge zorgen om de situatie rondom OVO. U waarschuwt ons in de turap voor het risico dat we hier lopen en in beantwoording op onze vragen zegt u dat in geval van faillissement de gemeente de verantwoording krijgt op het openbaar onderwijs in Gorinchem. Dat zou een enorme last op onze begroting opleveren en we hopen dan ook dat het college samen met OVO tot het uiterste gaat om te proberen dat scenario te voorkomen. 

Ook de brede scholen zijn de kern van ons huidige onderwijsbeleid en spelen daarom ook een centrale rol. Wat GroenLinks betreft is en blijft het ideaal van een brede school een gebouw, waarin zoveel mogelijk instanties die met het kind en de opvoeding bezig zijn verzameld worden. Helaas gooit de financiële situatie nu roet in het eten en moeten we ook op dit punt creatief aan de slag om toch onze ambities waar te maken. We zullen daarom ook moeten kijken naar brede scholen, waarbij in de directe omgeving gekeken wordt naar eventuele locaties voor partners. We begrijpen dat er gewoonweg geen geld is om overal maar nieuwe gebouwen te zetten, maar we moeten ook uitkijken dat de brede school niet alleen maar op papier een brede school is. 

Behalve bij de opvoeding kan de brede school ook een rol spelen bij de leefbaarheid van de wijk. Elke wijk is een soort Gorinchem in het klein en daarom moet er ook gestreefd worden naar het leefbaar houden van die wijken. Een goede buurthuisfunctie van de brede scholen is daarbij belangrijk. 

Zorg en minima

In tijden waarin overheden het moeilijk hebben is het vaak ook zo dat de burgers het ook moeilijker hebben. Zeker voor minima en de zwakkeren in de samenleving geldt dit. Daarom moeten wij, als overheid, zorgen dat voor deze mensen de gevolgen van onze bezuinigingen het minst hard aankomen. Wij zullen er dan ook alles aan proberen te doen om het huidige, hoge, niveau van minimabeleid en participatiebeleid te behouden en hopen dat we het college hierbij aan onze zijde vinden. Het feit dat we een goede RSD hebben, stelt ons hier overigens wel gerust. Overigens vandaag zou bekend worden of we de beste RSD hebben, is dat al bekend?

Vanuit het rijk worden we gekort op de WMO gelden, terwijl we er hoogstwaarschijnlijk ook nog extra taken op dit gebied bij krijgen van deze regering. Hier schuilt weer een stevige post die op onze begroting zal drukken, maar waar we niet op kunnen, en vooral niet op willen bezuinigen. Ook op dit belangrijke punt missen we in de raadsopdracht een concrete visie of denkrichting van het college. De motie van de PvdA waarin gevraagd wordt om hierin te voorzien hebben we daarom ook graag ondertekend. 

Participatie

Een raadsopdracht waar wij erg tevreden over zijn is die over de participatie en communicatie. De nieuwe coalitie heeft hiervan een van de speerpunten van het beleid gemaakt en dat was en is een belangrijke stap. Wij zijn als gemeentebestuur dienstbaar aan onze bewoners. Wij hebben van hen immers een mandaat voor vier jaar gekregen. Dat mandaat geeft ons niet zomaar alle ruimte om dingen te beslissen en te doen en daarom is het goed om bij besluitvorming de inwoners van Gorinchem zoveel mogelijk te betrekken. De uitwerking van de raadsopdracht in 1) kijken wat er nu is, 2) kijken wat er elders is, 3) kijken wat we gaan verbeteren, vindt GroenLinks de juiste koers. Elke gemeente kent zijn best practices (en overigens ook zijn worst practices) en daar kunnen we als Gorinchem alleen maar van leren. Wij zijn dan ook blij dat het college op dit punt zo aan de slag gaat. Complimenten hiervoor. 

Infrastructuur

Een thema waar elke Gorinchemmer elke dag mee te maken heeft en waar iedereen wel een mening over heeft is de infrastructuur. Automobilisten die in de file staan, fietsers die hun fiets amper kwijt kunnen, voetgangers die van hun sokken worden gereden, het zijn een paar voorbeeldjes van ergernissen die met infrastructuur te maken hebben. Tegelijkertijd is het ook een onderwerp, waarbij we grotendeels afhankelijk zijn van de andere overheden: de provincie en het rijk. Zolang het Rijk steggelt over de A27 (we horen nu weer de variant met twee lagen terugkomen…) kunnen wij onze infrastructuurnota nog niet helemaal invullen. En dan is ook het financiële plaatje bij infrastructuur vaak erg hoog.

Tot slot bij de infrastructuur nog een motie van onze kant. We hebben kunnen lezen dat het college met de uitwerking van de raadsopdracht wil wachten tot er meer duidelijkheid is over de A27. Nu is er een regering waar asfalt wel erg hoog op de agenda staat, dus misschien schiet het ineens wel erg op, maar voorlopig plant het college pas in 2012 te kunnen beginnen met uitwerken. Dat begrijpen we op zich, zoals gezegd hangt er veel samen met de ontwikkelingen rond de A27. Maar niet alles hangt er vanaf en daarom zijn wij van mening dat er met bepaalde aspecten al eerder begonnen kan worden met de uitwerking. Hierbij kunt u denken aan het fietsplan, de multi-modaliteit, het Openbaar Vervoer en het voetgangersbeleid. Daarom heb ik een motie opgesteld, die raadsbreed is ondertekend.

De raadsopdracht Infrastructuur vinden wij een goede uitwerking van het coalitieakkoord. De vier kernthema’s bereikbaarhied, mobiliteit, fietsplan en multi-modaliteit, en de uitwerking in subthema’s daarvan dekken wat ons betreft grotendeels de lading. Wel willen we het college nog wat denkrichtingen meegeven. We zijn blij te zien dat de voetgangers apart genoemd worden bij de mobiliteit en we zien dan ook uit naar de beleidskaders die het college hierover wil gaan ontwikkelen. Voetgangers zijn immers een belangrijke, maar ook kwetsbare groep verkeersdeelnemers. Ook hopen we dat het verbeteren van de fietsenstallingsmogelijkheden valt onder het fietsplan. Bij Openbaar vervoer willen we specifiek aandacht blijven vragen voor de lobby voor zowel de Merwede-Lingelijn (waar het volgens ons erg goed mee gaat) en de AUB-spoorlijn. We hebben pas geleden een lobbyfolder van de werkgroep A27 mogen ontvangen, maar daar werd met geen woord meer gerept over de AUB-spoorlijn. We hopen dat het college deze spoorlijn niet vergeten is en samen met de andere gemeentes langs het beoogde traject en de provincies die er bij betrokken zijn nog steeds regelmatig aan de bel trekt bij de minister. 

Woonvisie

Wat betreft de raadsopdracht over de woonvisie ontbreekt wat ons betreft belangrijke informatie om daar nu iets zinnigs over te kunnen zeggen. Toen de vorige woonvisie werd opgesteld, lag daar een structuurvisie en duidelijke demografische en sociale gegevens aan ten grondslag. Voor een herziening van de woonvisie hebben we een update van deze gegevens nodig. Belangrijk voor GroenLinks is om hierbij ook inzicht te hebben in de doorstroomonderzoeken. Hoe effectief was of is het model van doorstroming uit de oude woonvisie gebleken? En hoe effectief kan hij gezien de huidige economische ontwikkelingen eigenlijk nog zijn? Dat zijn belangrijke vragen waar eerst een antwoord op moet komen, voordat we op een verantwoorde manier de nieuwe uitgangspunten in ons volkshuisvestingsbeleid kun vaststellen. Ook zou het goed zijn om met Poort6 en eventueel een andere woningcorporatie die wel brood ziet in de Gorinchemse markt, je weet nooit wat dat oplevert(!), in overleg te gaan en te kijken wat de mogelijkheden zijn, zowel op financieel als op ruimtelijk vlak. 

Bestuurlijk

Als gemeente Gorinchem staan we bekend een slagvaardige gemeente te zijn. Zoals we al aangegeven hebben tijdens de bespreking van het rekenkamerrapport was dat in financieel voortvarende tijden makkelijker te handhaven dan dat het nu is. Als raad willen we in financieel moeilijkere tijden eerder en langer de vinger aan de pols houden. We hebben gezien dat ook de accountant en de rekenkamer ons wijzen op onze kaderstellende en controlerende taak. GroenLinks is van mening dat we deze taak nu extra intensief zullen moeten gaan invullen. Maar we denken ook dat dit niet ten koste mag gaan van de bestuurskracht. 

Ook moeten we over onze grenzen durven heen kijken. Er is al een vruchtbare regionale samenwerking bij de RSD en sinds kort ook de reiniging, maar misschien zijn er op meer punten nog wel efficiency winsten te behalen, door met de regio samen te werken. We moeten dan ook buiten de AVregio kijken en onze buren in Gelderland en Brabant daar waar mogelijk ook betrekken. Hier valt misschien veel winst te behalen en het zou zonde zijn als we deze kansen lieten liggen. 

Duurzaamheid en milieu

Het laatste belangrijke punt dat we tijdens deze algemene beschouwingen willen noemen is de duurzaamheid. Daar keek GroenLinks, zoals u zult begrijpen, nog het meest naar uit. Juist in tijden van crisis is het vergroenen en verduurzamen van het beleid een win-win scenario; ik heb het vanaf deze plek al vaker gezegd. Behalve dat duurzame, groene maatregelen goed zijn voor het milieu en het oplossen van de klimaatproblematiek, leveren veel groene maatregelen tegenwoordig ook een financieel voordeel op. Dit kan voor de gemeente mooi uitpakken, maar ook voor onze inwoners, als ze bijvoorbeeld minder hoeven te betalen voor hun energierekening, omdat hun huis goed geïsoleerd is. 

Behalve dat het gehele spoorboekje ontbreekt in deze belangrijke raadsopdracht, hebben wij er nog wat andere kanttekeningen bij. De bestuursopdracht is een grote samenvatting van uitgangspunten, maar een echte visie met concrete doelen mist wat ons betreft. Graag willen we daarom ook hier weer wat denkrichtingen meegeven. 

1. Ga duurzaam bouwen! Duurzaamheid levert zoals gezegd een win-win situatie op. Aan de ene kant leveren we een bijdrage aan het verminderen van het energieverbruik en de CO2 uitstoot, en aan de andere kant hebben gebruikers of bewoners van de gebouwen een mooi voordeel op de energierekening. Daarnaast verkopen duurzame en energiezuinig gebouwde huizen vaak beter, wat weer een economisch voordeel oplevert voor de gemeente. Hier moet het college wat GroenLinks betreft veel concreter mee aan de slag.

2. Wees creatief en praktisch! We moeten niet te veel gaan onderzoeken wat de mogelijkheden zijn, maar praktisch en innovatief aan de slag gaan. Zo kunnen we mensen bijvoorbeeld duurzaamheidsadviezen aanbieden om hun huizen energiezuinig te maken. Hier kunnen bijvoorbeeld de middelen die eventueel overblijven uit het zonnepanelenfonds voor aangewend worden? En we kunnen bij Poort6 gaan lobbyen om zoveel mogelijk duurzaam te bouwen en te renoveren. Ons groen beheer kan duurzaam en milieuvriendelijk. En zo zijn er meer praktische zaken te noemen, waar het college wat ons betreft veel creatiever mee moet zijn! Concrete praktische doelen zijn daarbij van onmetelijk belang voorzitter. 

Afrondend

Voorzitter, een eerste paarsgroene begroting en een eerste keer aan de slag met raadsopdrachten. Het zal voor velen van ons best wel even wennen zijn. GroenLinks is niet ontevreden met wat er nu aan ons is voorgeschoteld, maar we beseffen wel dat er nog veel moet gebeuren om vanuit de nu voorliggende raadsopdrachten tot een goede serie speerpunten te komen. Die speerpunten, of de doelen waarnaar raad en college deze raadsperiode gaan streven, zullen wat ons betreft zo veel mogelijk SMART moeten worden opgesteld. Oftewel: specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden. Dit ontbreekt wat ons betreft nu nog teveel aan deze raadsopdrachten en we roepen het college dan ook op hiermee voortvarend aan de slag te gaan. 

We gaan als Gorinchem, zowel het bestuur als onze inwoners, nog een zware tijd tegemoet, waarin bezuinigingen zullen ingevoerd die een ieder zal voelen. Dat zullen geen makkelijke beslissingen worden en we zullen dan ook met elkaar, raad, college, ambtelijk apparaat en inwoners, de schouders er onder moeten zetten. GroenLinks heeft tijdens deze algemene beschouwingen bij voor ons belangrijke thema’s een visie geschetst en we hopen dat we het college hiermee een duidelijke denkrichting hebben meegegeven. 

We zien uit naar de uitwerking van de raadsopdrachten en we hopen in februari op een vruchtbare en zorgvuldige manier aan AHAD2 te werken.