In de eerste week van juli buigt de raad zich altijd over verleden, heden en toekomst. De jaarcijfers over het vorige jaar worden behandeld, er wordt een update gegeven over het lopende jaar en de opzet voor de begroting voor volgend jaar (de zogenaamde perspectiefnota) wordt behandeld. Omdat met name de toekomst er niet al te rooskleurig uitziet, concentreerde de discussie zich dit jaar enorm op de bezuinigingen die onvermijdelijk zijn.

Dat er bezuinigd moet worden, daar was iedereen het wel over eens. Maar dat maakt het nemen van pijnlijke maatregelen er niet makkelijker op. Helaas is de bezuinigingsnoodzaak zo hoog dat we moeten gaan snijden in zaken die ons na aan het hart liggen (o.a. minima, zorg, duurzaamheid, cultuur). Tijdens deze gemeenteraadsvergadering heeft GroenLinks verantwoording afgelegd over de keuzes die we hebben gemaakt in deze discussie. Hieronder staat de tekst van onze eerste termijn.

Tevens hebben we 4 moties ingediend, waarvan er uiteindelijk 3 overbleven. De motie over de Lingehaven hebben we ingetrokken, nadat bleek dat het niet ging om een extra subsidie, maar dat het de gebruikelijke subsidie voor het Lingehavenconcert was, die verkeerd omschreven was.

De motie elektrisch rijden is op verzoek van (een meerderheid) van het college aangepast, zodat er eerst onderzoek gedaan kan worden naar de haalbaarheid van het plaatsen van oplaadpunten voor elektrische auto's in de openbare ruimte. Gevreesd werd dat het lastig is om op deze speciale parkeerplaatsen te handhaven, dus daar gaan we nu eerst onderzoek naar verrichten.

Onze moties over stapeling en welzijnsaccomodatie vond het college zo sympatiek, dat zij deze overgenomen hebben.

De moties zijn te vinden in de bijlagen.

Eerste termijn:

Voorzitter,

Zoals elk jaar is de raadsvergadering in de eerste week van juli een speciale. Het college legt verantwoording af over het verleden, de raad krijgt een stand van zaken over het heden en we nemen besluiten over de toekomst. Gezien de situatie waarin we ons bevinden, zullen de besluiten die over de toekomst gaan de overhand hebben in mijn betoog.

Wat de stukken over verleden en heden kan GroenLinks eigenlijk snel een conclusie trekken: qua exploitatieresultaat gaat het helemaal niet slecht met Gorinchem. We houden een positief resultaat op onze lopende exploitatie en daarvan wordt ruim 3,5 miljoen in de algemene reserve gestort. Voor het lopende jaar valt vast te stellen dat er 470.000 euro uit de reserve moet worden gehaald om de begroting weer sluitend te krijgen, maar dit heeft vooral te maken met een aantal flinke posten, waarvan de meeste nadelen het resultaat zijn van de effecten van de economische crisis waarin we zitten. Naar aanleiding van de tussenrapportage willen we nog wel onze teleurstelling uitspreken dat het beloofde fietsplan er nog steeds niet is gekomen. We manen het college nog maar eens tot spoed op dit punt.

Voordat ik naar de toekomst en de bezuinigingen van Alle Hens aan Dek 3 overga, wil ik even aandacht besteden aan het andere agendapunt van deze dag: de invoering van de reclamebelasting. GroenLinks was erg voor de motie die vorig jaar door de SP is ingediend. Door middel van de reclamebelasting wordt wat ons betreft het eerlijkheidsprincipe op twee vlakken gediend. Aan de ene kant zal hierdoor behalve voor ondernemers in de binnenstad de reclamebelasting ook gaan gelden voor alle ondernemers in Gorinchem. En aan de andere kant zullen hierdoor alle reclame-uitingen belast worden en niet alleen die objecten die zich op of boven gemeentegrond bevinden, waardoor dus in principe alle vormen van reclame belast worden.

Dit heeft als resultaat dat de reclamebelasting veel meer op zal leveren dan de precarioheffing doet. Voorgesteld wordt om deze meeropbrengst aan te wenden voor economische en ondernemersgerichte activiteiten. Dat is wat GroenLinks betreft een prima investering in de aantrekkelijkheid van onze binnenstad. Daarbij wil GroenLinks overigens wel de kanttekening maken dat die activiteiten breder gericht zullen moeten zijn dan alleen op de binnenstad, juist omdat de reclamebelasting ook breder is dan de binnenstad zelf.

Belangrijk om mee te nemen in die uitwerking zijn de uitzonderingen op deze belasting. Bijvoorbeeld zaken als raamposters van het museum of een schoolvoorstelling zullen wat GroenLinks betreft niet onder het reclamebelastingregime moeten vallen. Hier vragen wij dus aandacht voor aan het college. Ook voor de gedifferentieerde tarieven vragen wij aandacht.

Kortom, voorzitter, GroenLinks is het zeer eens met uw raadsvoorstel, hoewel er nog veel uitgewerkt moet worden. We hopen dat we, als we in november de tarieven vaststellen, een helderder beeld hebben over de definitieve invulling van deze reclamebelasting.

Dan kom ik bij het belangrijkste punt van deze dag, voorzitter, de perspectiefnota en de bezuinigingen uit AHAD 3. Zoals gezegd gaat het met de gemeentelijke financiën an sich niet slecht, maar de grootste molensteen die het geheel omlaag trekt, zijn momenteel de grondexploitaties. Van deze situatie plukten we in het verleden de vruchten, maar nu ondervinden we er de lasten van. We hebben allemaal in het rapport van Ernst & Young kunnen lezen hoe de grexen de komende jaren op onze begroting zullen drukken en welke voorzieningen we zouden moeten trekken. Overigens zijn we het met het college eens dat het door Ernst & Young geschetste beeld iets genuanceerd moet worden, in verband met Gorinchem-Noord. Toch moeten we hier wel blijvende aandacht voor hebben, want een tegenvaller op Gorinchem-Noord is waarschijnlijk wel meteen een grote tegenvaller. Graag hier dus extra aandacht voor.

Dankzij de voorzieningen die we zullen moeten treffen om verantwoord om te gaan met de risico’s op onze grexen zal de gemeente de komende jaren dus flink moeten gaan bezuinigen. Dit zullen fikse bezuinigingen worden, die op heel veel fronten pijn gaan doen. De bezuinigingsronde zoals we die nu gedwongen zijn te voeren heeft Gorinchem de afgelopen jaren niet meegemaakt en de hevigheid zal in alle lagen van de bevolking vervelende effecten hebben. Toch kunnen we nu niet voor onze verantwoordelijkheid weglopen en GroenLinks zal dat dan ook zeker niet doen.

Overigens willen wij graag een compliment maken voor de wijze waarop de voorbereiding op deze dag heeft plaats gevonden. Dankzij een aantal vruchtbare sessies, zijn we als raad goed in positie gebracht om weloverwogen keuzes te maken. Dank daarvoor aan de organisatie.

De eerste opbrengst uit deze sessies is de visie in rode draden, waar GroenLinks zich in kan vinden. De grote lijnen die hierin uiteengezet worden over de positie in de regio, onze rol en de bezuinigingsvormen zijn ook de lijnen die wij voor ogen hebben. Met name de insteek om als gemeente wat afstand te nemen en meer de rol van regiegemeente aan te nemen, spreekt ons in deze tijden erg aan. Het tegengaan van versnippering en het subsidiëren van projecten in plaats van instituties en het meer aanspreken van het zelforganiserend vermogen van de burgers zijn hier duidelijke exponenten van. Belangrijk daarbij is wel dat de gemeente in het oog blijft houden welke groepen nog steeds de volle aandacht van de gemeente verdienen, eenvoudigweg omdat ze het nodig hebben of omdat het zelforganiserend vermogen van de maatschappij deze mensen niet bereikt. Hier kom ik op terug als ik wat dieper op de bezuinigingen inga.

Een zaak die niet uit de visie in rode draden is gekomen, maar wat volgens GroenLinks wel een interessante en noodzakelijke discussie is, is de discussie over het voorzieningenniveau dat wij als gemeentebestuur voor onze stad minimaal vinden. Is dit puur en alleen de wettelijke taken met een extra aandacht voor de minima en kwetsbare mensen en subsidies op projecten? Of zijn er bepaalde extra voorzieningen op het gebied van o.a. cultuur, sport of onderwijs nodig die Gorinchem aantrekkelijk maken om bijvoorbeeld te wonen, te werken, als bedrijf je te vestigen, of om in Gorinchem te recreëren. GroenLinks zou het interessant vinden om onszelf als raad deze vraag te stellen, nu of in de komende maanden richting de begrotingsraad in november.

In de perspectiefnota viel ons op dat er bij het hoofdstukje ‘wenselijk’ een post is opgenomen van €25.000 voor een viering van 25 jaar Lingehaven. Navraag heeft opgeleverd dat dit waarschijnlijk wordt aangewend voor een klein soort Lingehavenconcert, om te vieren dat de Lingehaven 25 jaar bestaat. Het overgrote merendeel van de kosten voor dit concert komen uit sponsorgelden en de bijdrage van de gemeente is niet noodzakelijk. Wat GroenLinks betreft moeten we juist in deze tijden scherp kijken naar dit soort uitgaven en voor ons is onvoldoende duidelijk geworden, waarom de gemeente hier de €25.000 aan zou besteden. Daarom hebben we de volgende motie opgesteld [motie Lingehaven]

Dan zal ik nu wat meer inzoomen op de voorgestelde bezuinigingen uit AHAD 3. Ik heb al eerder gezegd dat er voor iedereen pijnlijke keuzes in dit bezuinigingspakket zitten en dat geldt voor GroenLinks natuurlijk net zo.

Een voorbeeld hiervan is de duurzaamheid. Op deze relatief kleine post in onze begroting wordt een stukje ingeleverd. Een vrijgekomen arbeidsplaats wordt niet ingevuld en het natuurcentrum en de kinderboerderij moeten een beetje inleveren. U zult begrijpen dat GroenLinks jammer vindt, maar we begrijpen wel dat het nodig is. Met een wat kleiner budget voor duurzaamheid en milieu kan er nog steeds  goed werk verricht worden en GroenLinks spoort het college dan ook graag aan hier vooral mee door te gaan. In tijden van bezuinigingen is het soms nodig om naar slimme oplossingen te zoeken en waar het kan de samenwerking met marktpartijen te zoeken. Een goed voorbeeld hiervan is het elektrische rijden. Vorig jaar heeft GroenLinks hierover samen met de fractie van ChristenUnie/SGP een motie ingediend, om het elektrisch rijden te gaan stimuleren. Dit resulteerde in een raadsvoorstel in november 2011. Hiermee werd besloten om drie oplaadpunten in de openbare ruimte te realiseren. Dit is al een mooie stap in de goede richting, maar behalve deze manier van stimuleren is er ook nog een andere. Zoals velen in de raad weten kunnen bedrijven en particulieren via E-Laad een oplaadpaal aanvragen in de openbare ruimte. Er zijn immers mensen, die geen eigen terrein hebben; bijvoorbeeld omdat ze in een flat wonen en dit zou betekenen dat deze mensen nooit elektrisch zouden kunnen gaan rijden, omdat ze geen oplaadmogelijkheid hebben. De gemeente kan eraan meewerken om dit toch mogelijk te maken door beleidsregels op te stellen, waaronder oplaadpunten in de openbare ruimte geplaatst kunnen worden. Hier zijn verder voor de gemeente geen kosten aan verbonden. E-Laad regelt alles met de aanvrager en het enige dat van de gemeente gevraagd wordt is al dan niet toestemming verlenen door middel van een instemmingsbrief, die we ook sturen als bijvoorbeeld een leiding of kabel aangelegd moet worden. Kortom, een manier om zonder kosten een bijdrage te leveren aan een duurzame stad. Overigens moet bij de beleidsregels wel gekeken worden naar het speciale karakter van de binnenstad en de parkeerdruk daar. Het elektrisch rijden is ook een regionaal duurzaamheidsspeerpunt en de andere AV gemeenten hebben onlangs een convenant ondertekend, waarvan het opstellen van zulke beleidsregels deel uit maakt. Gorinchem kan daarbij wat ons betreft niet achterblijven en daarom hebben we samen met ChristenUnie/SGP de volgende motie voorbereidP. [Motie elektrisch rijden]

Een ander belangrijk punt waarop deze bezuinigingen pijnlijk zijn, zijn de bezuinigingen in het sociale domein. Helaas is het ook noodzakelijk om op dit taakveld, waar veel kwetsbare mensen mee te maken hebben te snijden. Met bepaalde zaken, zoals het lokaal gezondheidsbeleid hebben we minder moeite, dan met andere. Met name de bezuiniging van 6 ton op de WMO is er een die we liever niet zouden doen. Maar zoals gezegd zullen er pijnlijke keuzes gemaakt moeten worden en dit is er één van. We zullen de komende tijd duidelijker krijgen wat nu precies de effecten zijn van deze bezuinigingen en daar zal GroenLinks zeker kritisch naar blijven kijken.

Een bezuiniging op dit taakveld waar GroenLinks zijn vraagtekens bij wil zetten is de bezuiniging op Home Start. Deze organisatie werkt preventief bij gezinnen met jonge gezinnen, om ergere problemen en dus grote zorgvragen te voorkomen. Wij vragen ons af of we ons door deze bezuiniging niet enorm in de vingers snijden en later in de keten juist meer zorg zullen moeten verlenen. Zeker als de jeugdzorg straks een lokale taak wordt, zal dit het geval zijn. We willen dan ook het college verzoeken om voor ons inzichtelijk te maken hoe zeer dit het geval is.

Een andere zorg dit onze fractie sterk heeft, is die van de stapeling. Zoals de rekenkamer al waarschuwde voor de stapeling van landelijke regelingen die gedecentraliseerd worden, zouden we ons ook gewaarschuwd moeten weten voor bezuinigingen die we nu zelf doen. Veel bezuinigingen, binnen maar ook buiten het sociale domein zullen de kwetsbare mensen raken. Als veel verschillende maatregelen waar mensen nu gebruik van maken getroffen worden door de bezuinigingen, zou het kunnen gebeuren dat mensen dus een aantal keer getroffen worden en dan spreken we van stapeling. Een Gorcumpas zou een deel van deze stapeling kunnen ondervangen. Maar omdat ons nu nog onvoldoende in beeld is, hoe groot dit effect van stapeling zal zijn, hebben wij hierover een motie voorbereid. [motie stapeling].

Voor GroenLinks is het schoolzwemmen een post waarop we liever niet hadden bezuinigd, maar dit is wel juist zo’n post waar je moet kijken hoeveel mensen je er mee bereikt én hoe nodig het is. Uit de praktijk blijkt dat veel kinderen die naar het schoolzwemmen gaan al één of meerdere zwemdiploma’s hebben. Dus is het voor alle kinderen aanbieden van schoolzwemmen wat overdreven. Wél zijn we van mening dat er een vangnet moet zijn voor kinderen die nog geen zwemdiploma hebben. In eerste instantie is het de verantwoordelijkheid van de ouders dat ze zorgen dat hun kinderen leren zwemmen, maar er zijn gevallen waarin dit niet gebeurt. Daarom willen van het college graag de toezegging dat zij gaan kijken naar oplossingen voor die kinderen die, omdat hun ouders hun om welke reden ook geen zwemles kúnnen bieden (als de ouders niet willen is het wat anders), nog geen zwemdiploma hebben op de basisschool.

Wat betreft het voorzieningenniveau kan GroenLinks zich, zoals gezegd vinden in de lijn van minder subsidiëren op instituties maar meer op projecten en initiatieven. Bij welzijn, cultuur en sport is deze methode prima toepasbaar.

De voorgestelde bezuiniging op Welzijn is een forse, maar wel één waar we als GroenLinks mee kunnen leven. Door minder overhead en meer gerichte subsidies kan hier een flinke slag gemaakt worden. Wel willen we hier twee waarschuwingen bij afgeven. Ten eerste: Als we uitgaan van het zelforganiserend vermogen van de burgers en het subsidiëren van initiatieven, moeten we rekening houden dat we veel meer te maken krijgen met mensen die niet gewend zijn zulke projecten uit te voeren. Waar nu instellingen als Staerk of Gorinchem Beweegt de regie en controle voeren, zal dit dan meer vanuit de gemeente zelf moeten gebeuren. Een regisserende rol is immers nog steeds wel een verantwoordelijke rol. Dit is iets wat we volgens GroenLinks niet uit het oog mogen verliezen.

De tweede waarschuwing betreft de accommodaties. Als we flink gaan snijden op welzijn is het niet ondenkbaar dat hierdoor ook bepaalde welzijnsaccommodaties zullen verdwijnen. We moeten ons daarbij wel bedenken dat er een aantal welzijnsactiviteiten, maar ook bepaalde verenigingen, zijn, die hun activiteiten binnenshuis verrichten en daarvoor een ruimte nodig hebben. Nou kan die ruimte gevonden worden in brede scholen en buurthuizen, maar ook in zaaltjes van kerken of in andere ruimtes, maar belangrijk is dat we in onze bezuinigingen niet zo diep snijden dat er vervolgens geen locaties meer zijn om de initiatieven in te huisvesten. Om hier waakzaam voor te zijn heeft GroenLinks de volgende motie voorbereid: [Motie welzijn]

Een ander punt waarop de systematiek van minder institutioneel subsidiëren en het voorkomen van versnippering op toegepast kan worden is het wijkbeheer en Gorinchem beweegt. Beide verzorgen zij nu, behalve sport en spel, een stukje sociale cohesie in de wijken en dat is waardevol. Door meer samenwerking en afstemming kan hier naar ons inzien nog beter resultaat behaald worden. Daarnaast is op dit vlak ook een meer regierol passend, waar wijkbeheer of Gorinchem beweegt meer begeleidt in de organisatie van activiteiten dan dat ze ze zelf uitvoeren.

De laatste bezuinigingspost die GroenLinks hier wil noemen is de cultuur. Daar staan nu nog twee opties voor open, 600.000 of 1.000.000. GroenLinks vindt dat er op cultuur zeker bezuinigd moet worden. Wij kiezen als het gaat om cultuur eerder voor de basis dan voor de verdieping. Daarmee bedoelen we, dat we liever wat meer inzetten op de eerste kennismaking met cultuur in verenigingen als koren, toneelgroepen of muziekverenigingen. Hiermee wordt immers de grootste groep mensen bereikt, die cultuur bedrijven als ontspanning, als sociale bezigheid en als hobby. Als men zich dan vervolgens nog verder wil bekwamen in zingen, viool spelen of acteren zal dat meer en meer op eigen kosten moeten. Zo kunnen we als gemeente de basis van de culturele vorming op niveau houden. Wat luxere voorzieningen zoals de Artotheek, Toon en het jeugdtheaterhuis krijgen in deze redenering dus niet onze voorkeur.

Verder zal er de komende maanden gekeken moeten worden, mede met de cultuurvisie in de hand, hoe we de cultuurvoorzieningen verder vorm zullen gaan geven. Wel vindt GroenLinks het van belang om ook hier echte keuzes te durven maken en niet te gaan voor een soort sterfhuisconstructie door nogmaals te gaan kaasschaven. Op den duur moet je kiezen: wil ik een bepaalde voorziening wel of niet, en dan zal je daar ook een bepaald prijskaartje aan moeten hangen. Een halve voorziening is meestal niet levensvatbaar.

Wel kan er gekeken worden naar andere concepten van instellingen. Een museum is belangrijk voor het toerisme, maar kan het museum niet toe met een vaste historische tentoonstelling en slechts een keer per jaar een wisselende expositie, die vooral door sponsors betaald wordt (de martelarententoonstelling is hier een goed voorbeeld van)? Kan het theater niet op zo’n manier ingericht worden, dat er misschien minder grote shows staan en meer try-outs en onbekendere artiesten zijn? Deze vragen zullen we ons de komende maanden serieus moeten stellen. En als we dan tot de conclusie komen dat een andere opzet niet mogelijk is en het prijskaartje voor de huidige opzet het ons niet waard is, dan zal de raad lef moeten tonen en die instellingen sluiten. Daarbij moet wel in het achterhoofd gehouden dat een eenmaal gesloten instelling niet snel weer opnieuw opgestart wordt als er economisch voorspoedigere tijden zijn.

Tot slot van deze eerste termijn, wil GroenLinks ook aandacht vragen voor de lokale lasten. In een tijd waarin veel bezuinigingen noodzakelijk zijn gebleken, is het voor GroenLinks onvermijdelijk om ook te gaan kijken naar de lokale lasten. Hier kan een buffer gevonden worden die een deel van de bezuinigingen kunnen afdekken. Dit is zeker noodzakelijk, omdat een deel van de bezuinigingen moeten ingroeien en dus niet meteen per 1 januari effectief zullen zijn. Juist daarvoor kan een, tijdelijke, verhoging van de OZB dienen als een achtervang en kan het net het laatste zetje zijn om de begroting sluitend te krijgen. Volgens GroenLinks moet je altijd terughoudend zijn met het verzwaren van de lokale lasten. Maar in dit geval is het goed uit te leggen aan de Gorinchemmers waarom dit nu noodzakelijk is, zeker omdat we ons nog altijd in de groep gemeentes met lage lasten begeven. Daarom hebben wij het amendement van de PvdA mede ingediend.

Voorzitter, dat we in alle zeilen bij moeten zetten is wel duidelijk. Dit gaat niet gepaard met makkelijke keuzes, integendeel. Veel van de maatregelen waarover we vanavond gaan beslissen doen zowel bij ons als raadsleden, maar meer nog bij de inwoners van Gorinchem pijn. Met dit pakket hebben we in elk geval een pakket maatregelen, waarvan GroenLinks vindt dat de pijn evenwichtig is verdeeld. We zien de uitwerkingen en de effecten van de bezuinigingen tegemoet en hopen hierover in november weer verder te beslissen.