Op donderdag 4 juli behandelde de gemeenteraad het verleden, het heden en de toekomst van Gorinchem. In de jaarrekening over 2012 werd gekeken naar het verleden, in de eerste tussenrapportage en de voortgang bezuinigingen werd gekeken naar de stand van zaken van lopend boekjaar 2013 en in de perspectiefnota werd vooruitgekeken naar de jaren 2014-2018. Hier kunt u de algemene beschouwingen lezen die GroenLinks tijdens deze vergadering gehouden heeft.
Voorzitter,
De behandeling van verleden, heden, toekomst is dit jaar eigenlijk een beetje saai. Aan de ene kant is dat positief, omdat het betekent dat we met AHAD 3 voorlopig voldoende gedaan hebben om de gemeentelijke financiën op orde te hebben, maar aan de andere kant is het jammer, want de crisis is nog (lang) niet voorbij en we hebben dus geen geld om nieuwe initiatieven te beginnen.
Eigenlijk, heeft het college het volgens GroenLinks precies bij het rechte eind als zij in de prespectiefnota schrijft dat we behoedzaam moeten opereren. Dat is wat GroenLinks betreft dan ook de kern van onze financiële situatie nu: er is geen reden tot nieuwe maatregelen of ombuigingen, maar behoedzaamheid moet het devies zijn.
Dat we voorlopig voldoende maatregelen genomen hebben om de crisis het hoofd te bieden blijkt uit het resultaat van de jaarrekening. Net als vorig jaar blijkt dat het met de lopende exploitatie van onze gemeente eigenlijk helemaal niet zo heel slecht gaat en dat resulteert in een positief jaarsaldo. 2,9 miljoen van het positieve jaarsaldo storten we in de algemene reserves en dat is volgens GroenLinks belangrijk. Als gemeente moet je immers financieel weerbaar en wendbaar zijn om eventuele tegenvallers op te vangen. We hebben in de jaarrekening kunnen lezen dat onze weerstandscapaciteit, de graadmeter van die flexibiliteit, er niet zo best voorstaat. GroenLinks maakt zich hier serieus zorgen om. Ook de accountant heeft aangegeven, dat dit een punt is dat aandacht behoeft. GroenLinks is het heel erg eens met de accountant om een stappenplan op te stellen om op termijn de vermogenspositie te versterken, juist om voor jezelf die weerbaarheid te creëren. Je weerstandscapaciteit kun je op twee manieren versterken: door je risico’s te verkleinen of je vermogen te vergroten. Van beide maatregelen kunnen we nu nog niet zeggen wat daar precies de gevolgen van zijn. Daarom willen we het “op termijn” benadrukken. Maar, er is ooit een norm van het weerstandsvermogen afgesproken en wat GroenLinks betreft moeten we de weg terug naar die norm uitstippelen in een stappenplan. Daarom hebben wij de volgende motie voorbereid: [motie weerstandsvermogen].
Vervolgens over de jaarrekening nog een aantal vragen en opmerkingen, voorzitter. Allereerst de veerdienst. In de jaarrekening valt te lezen dat daar het afgelopen jaar een flink nadeel is behaald en uit de informatie van de laatste tijd blijkt ook dat dit een structureel tekort dreigt te worden. Als er dan ook nog eens geen zekerheid is over de continuering van de provinciale subsidies, pakken de donkere wolken zich boven de veerdienst samen. GroenLinks hecht waarde aan de veerdienst, als het openbare vervoer over het water en onderdeel van onze toeristische aantrekkelijkheid en daarom maken wij ons over de financiële toekomst van de veerdienst ernstige zorgen. We zijn benieuwd naar de visie van het college op de veerdienst, zowel in financiële zin als in beleidsmatige. Blijft de huidige structuur houdbaar, of moeten we kijken naar andere oplossingen?
Een tweede punt uit de jaarrekening is het inkoopbeleid. Bij de post facilitaire ondersteuning wordt met enige trots gemeld dat er een gunstige aanbesteding is op de koffieautomaten van €10.000. Navraag heeft onze fractie geleerd dat het hier gaat om niet fair-trade koffie. Dat verbaast ons zeer, voorzitter, omdat we in zowel de vastgestelde beleidskaders van het milieubeleidsplan als die van het millenniumbeleid opgenomen hebben dat duurzaamheid en eerlijke handel uitgangspunten zijn bij het inkoopbeleid. Elke keer als GroenLinks vroeg om Fairtrade koffie ook naast het vergadercircuit, werd ons verteld dat we nog een contract hadden, maar dat daarna het inkoopbeleid zou gelden en dat er dan dus Fairtrade koffie gebruikt zou worden. Nu blijkt dat dus niet gebeurd te zijn. De aanbesteding is inmiddels al weer gegund en er is gekozen om niet de eerlijke variant koffie af te nemen. Voorzitter, als het de gemeente met koffie, het meest makkelijke product om eerlijk in te kopen, al niet lukt om zich aan zijn inkoopbeleid te houden, hoe zal het dan gaan met de rest van de inkoop? GroenLinks wil graag een verklaring van het college hoe het kan gebeuren dat er nu toch niet eerlijke koffie ingekocht is en – misschien belangrijker - hoe het college deze fout gaat repareren.
Tenslotte over de jaarrekening hebben nog een specifieke vraag. Die gaat over onze vaste passiva. Daar staat dat we een schuld hebben van €5,5 miljoen bij buitenlandse instellingen. We kunnen ons daar veel bij voorstellen, van Koreaanse wijnleveranciers tot IJslandse banken, maar dat stelt ons eigenlijk allemaal niet heel erg gerust. Hopelijk kan het college ons een verklaring geven voor deze post.
Over de tussenrapportage hebben we eigenlijk weinig op te merken. Er wordt ook hier een voordeel behaald en dat wordt in de algemene reserve gestort.
Het overzicht van de voortgang van AHAD3 is overzichtelijk en in grote lijnen lijkt het een en ander te verlopen volgens plan. Daarbij hebben we nog wel een vraag over het welzijnswerk. We hebben begrepen dat daarbij een fout gemaakt is als het gaat om het overgebleven budget na de bezuinigingen van AHAD3. Er is geen rekening gehouden met een eerdere bezuiniging, waardoor er vanuit gegaan is dat er 7 ton op 1,4 miljoen bezuinigd is, terwijl het budget eigenlijk maar 1,2 miljoen betrof. Kortom, er is nu – in de boeken - nog maar ruim 5 ton over voor welzijn. Wat GroenLinks betreft, gaat het hier puur om een vergissing. Toen wij de bezuinigingen op welzijn overwogen, hebben we al even moeten slikken voor de vermindering van het budget naar 7 ton. Dus 5 ton is voor ons echt ondenkbaar. Maar dat betekent wel dat er een structureel tekort ontstaat. Kan het college ons vertellen hoe dit probleem opgelost gaat worden?
Een andere zorg die we willen uiten als het gaat over het welzijnswerk is de vlotte afbouw van Staerk. Aan de ene kant vinden we dit zeer positief. Het bestuur van Staerk neemt duidelijk zijn verantwoordelijkheid en speelt in op de nieuwe situatie met de nieuwe budgetten. Maar aan de andere kant loert het gevaar dat bij zo’n snelle afbouw het kind ook met het badwater wordt weggegooid. GroenLinks is bezorgd over de initiatieven en activiteiten die nu in gebouwen van Staerk of door Staerk zelf georganiseerd worden en die blijvende waarde voor de stad hebben. Is er een vangnet voor deze mensen en activiteiten, zodat ze niet per 1 januari ineens ophouden te bestaan? Is het gegarandeerd dat deze initiatieven niet verdwijnen? En kan het college ons aangeven hoe het gaat met het transitieproces op het welzijnswerk en of er al zicht is op de structuur van de vernieuwde manier van werken?
Dan kom ik bij de perspectiefnota, voorzitter. Zoals ik onze algemene beschouwingen al begon, is er gezien het toekomstperspectief reden voor behoedzaamheid. Er zijn een aantal aandachtspunten die onze financiële situatie sterk kunnen beïnvloeden. De grondexploitaties blijven reden voor zorg en we willen het college daarom dan ook oproepen om kansen die er zijn op dit gebied met beide handen aan te grijpen, ook als die niet helemaal binnen de door de raad gestelde kaders past. Een voorbeeld hiervan is Mollenburg, waar nu ook gekeken gaat worden naar een andere invulling. In de toelichting op de bouwgrondexploitaties konden we lezen dat er gesprekken gevoerd worden met een potentiele kandidaat. Is daar al nieuws over?
Een ander aandachtspunt zijn de risico’s die we lopen, door de forse schuldenlast van de gemeente. Onze debtratio is 90%, wat dus inhoudt dat 90% van ons totale vermogen is gefinancieerd met vreemd vermogen. Ook hiervoor vragen wij aandacht bij het college, ook al lijkt een oplossing op korte termijn niet voor de hand liggen.
Daarnaast zijn er ook nog forse onzekerheden, waarvan wat ons betreft de hoogte van de algemene uitkering en de decentralisaties het zorgelijkst zijn. We verwachten nu al een oplopend tekort tot 2,7 miljoen in 2017 en daar is dan de grote bezuiniging van 6 miljard die het kabinet heeft aangekondigd en waarvan een deel ongetwijfeld op de gemeentes afgewenteld zal worden nog niet eens bij betrokken. Ook dat sombere vooruitzicht noopt dus tot behoedzaamheid. We zijn dan ook blij dat het college die behoedzaamheid betracht als deze perspectiefnota uitgewerkt gaat worden tot de meerjarenbegroting.
Beleidsmatig is er niet veel aan te merken. Waar er vorige jaren nog wel eens hele lijsten waren met wenselijk wel gehonoreerd en wenselijk niet gehonoreerd, is dat in deze perspectiefnotia een zeer bescheiden lijstje geworden. Maar het punt dat erop staat, is meteen wel een flinke, namelijk de aanleg van het nieuwe veld van Rapid. GroenLinks was verrast dat deze forse investering zomaar uit het niets ineens in deze perspectiefnota stond. Mede ook doordat het zo onverwacht kwam, hebben wij er nog veel vragen bij. We waarderen zeer alle moeite en inspanningen die Rapid zelf gedaan heeft om fondsen te werven en een deel van de investering op zich te nemen, maar wij hebben natuurlijk ook andere belangen af te wegen. Zo zijn daar andere sportclubs die misschien ook wel om velden verlegen zitten en welk effect heeft het inkrimpen van het aantal parkeerplaatsen. Ook is volgens ons het bedrag dat genoemd is in de perspectief nota een erg grove schatting. Het risico dat het college zelf al noemt over de bodemverontreiniging, kan de investering van de gemeente flink de lucht in stuwen. GroenLinks wil en kan niet besluiten om zo’n investering te doen met zoveel onduidelijkheden. Daarom hebben we het amendement dat door dhr. Schefferlie is ingediend graag mede ondertekend. We roepen het college dan ook op meer onderzoek te doen en met een goed onderbouwd verhaal terug te komen bij de raad.
Wat ons teleurstelt, is wederom het ontbreken van het fietsplan. Weer staat er dat het in voorbereiding is, zoals dat nu al 3 jaar is en dat heeft nu tot gevolg dat er in de perspectiefnota €0 is opgenomen hiervoor. GroenLinks kan u nu al een lijstje met knelpunten noemen, bijvoorbeeld fietsparkeren op Molenvliet, en het moet natuurlijk niet zo zijn dat we straks eindelijk een mooi fietsplan hebben, maar dat die ergens in een la verdwijnt, omdat we er niks mee kunnen. Graag horen we hier de visie van het college over.
Een ander belangrijk punt in de perspectiefnota is de OZB-verhoging voor niet-woningen. Deze verhoging, die de vervanging is voor de reclamebelasting, is tot stand gekomen in nauw overleg met de gorinchemse ondernemers. GroenLinks kan zich vinden in deze verhoging voorzitter, vooral ook omdat deze manier van belasting heffen solidairder is dan de precariobelasting en de perceptiekosten van het innen van de OZB veel lager liggen dan die van reclamebelasting. Je hoeft immers niet te gaan controleren of een bedrijf wel of geen reclame heeft e.d. We zijn blij dat deze belastingverhoging ten goede komt aan het ondernemersfonds, waarmee weer stadspromotie bekostigd kan worden. GroenLinks denkt dan primair aan de VVV, maar bijvoorbeeld ook aan het verduurzamen van het winterfestijn. Buiten kijf staat in elk geval dat het terug moet gaan naar de stad.
Voorzitter, het laatste punt dat ik hier aan de orde wil stellen, is er een in het kader van duurzaamheid. In Nederland woedt momenteel een discussie over schaliegas en schalieolie. Er zijn mensen die brood zien in deze fossiele brandstoffen en die maar wat graag boringen zouden doen om het uit de grond te krijgen. Nu ligt hier waarschijnlijk een schalieolie veld en Gorinchem ligt in een opsporingsconcessiegebied. Maar om die olie te winnen, moet je liters water de grond in pompen, met daarin allerlei chemicaliën om de steenlagen waarin het schaliegas gevangen zit te kraken. Het is nog volkomen onduidelijk wat de gevolgen van deze winning zijn voor het milieu, het drinkwater of de bodem. Feit blijft natuurlijk dat het enorm veel water kost en dat het nooit helemaal gezond kan zijn om allerlei chemicaliën de grond in te spuiten. Daarbij komt nog, dat het hier gaat om een fossiele brandstof, oftewel om CO2 die je uit de grond haalt en de lucht in pompt. Met name om de risico’s voor mens en milieu, maar ook vanwege onze ambities voor CO2-reductie in het milieubeleidsplan, willen wij voorstellen Gorinchem een schaliegas-vrije gemeente te verklaren. Er zijn meerdere gemeentes ons voorgegaan en we kunnen hiermee het signaal afgeven, ook naar het ministerie, dat de schalie-olie die onder Gorinchem zit, daar prima kan blijven zitten. Daarom heb ik de volgende motie voorbereid. [motie schaliegas]