Op 10 november besprak de gemeenteraad van Gorinchem de meerjarenbegroting voor 2012-2015. Dit is een van de hoogtepunten van het politieke jaar en vergelijkbaar met de algemene beschouwingen uit de Tweede Kamer. Hieronder kunt u de eerste termijn van onze algemene beschouwingen lezen.

Voorzitter,

Vorig jaar opende ik mijn algemene beschouwingen met de constatering dat het paarsgroene college dat wij in Gorinchem hebben in een economisch gezien niet erg positieve tijd aan de slag is gegaan. De bomen groeien niet meer tot aan de hemel, zei ik toen. Nu, een jaar verder, blijkt dat de bomen eigenlijk helemaal niet meer groeien en eerder blad verliezen en kleiner worden. We zijn dus in een soort economische herfsttijd beland.

Het gaat slecht met de economie en dat merken we ook in onze begroting. Na AHAD I volgde AHAD II en we weten nu al, dat ook dat niet de laatste Alle Hens Aan Dek-operatie was. Onze grondpositie, die ons in het verleden veel vruchten heeft gebracht, lijkt steeds meer een blok aan ons been te worden. De gronden die door de crisis later of niet meer in exploitatie genomen worden zijn vaak al betaald, en zoals bij Mollenburg, is de verwachte opbrengst soms zelfs al uitgegeven, aan bijvoorbeeld een buitenzwembad. Ook de bezuinigingen die het Rijk doorvoert, komen voor een belangrijk deel op ons bordje terecht. Niet alleen wordt er op van alles bezuinigd, maar tegelijk decentraliseert het kabinet een aantal heel belangrijke taken naar de gemeentes toe. Hierdoor krijgen we meer taken te verrichten en volgens GroenLinks is het nog maar zeer de vraag of we ook voldoende geld daarbij krijgen. Kortom, er staat ons nog een boel te wachten, wat voor een flink deel nog vrij onzeker is. Zeker is in elk geval wel, dat de meerjarenbegroting 2012-2015 nu sluitend is, maar dat we voor de volgende begroting moeite zullen moeten doen om dat zo te houden. De begroting is sluitend omdat we onszelf een bezuinigingstaakstelling stellen, die in juni definitief ingevuld zal moeten worden.

Proces

Het is goed, dat we voor onszelf nu de tijd nemen en geen overhaaste beslissingen nemen. Aan de ene kant kunnen we zo afwachten hoe de onzekere factoren in onze begroting zich ontwikkelen. Aan de andere kant kunnen we de tijd tot april besteden om met elkaar te gaan kijken hoe we de toekomst van Gorinchem zien. Uitstellen betekent dus niet nu tot april achteroverzitten en afwachten wat er gaat gebeuren, maar met elkaar keihard aan de slag aan een toekomstbeeld.

Dit laatste is nodig, omdat de tijd van kaasschaven wat GroenLinks betreft echt voorbij is. Als je maar lang genoeg met een kaasschaaf bezig blijft, worden de plakjes steeds dunner en als je niet uitkijkt, snijd je jezelf op den duur flink in de vingers. De discussie rondom bezuinigingen en ombuigingen kan niet meer gaan om 5000 hier, of 10% daar. Het is wat onze fractie betreft tijd om naar meer ingrijpende bezuinigingen te gaan kijken en daarvoor moeten we een kerntakendiscussie houden in deze gemeenteraad. Wat is er nodig voor een stad als Gorinchem, welke voorzieningen willen we per se behouden, wat is er nodig om de leefbaarheid en het woonplezier van mensen vast te houden, en ga zo maar verder. Die vragen moeten de komende tijd aan de orde komen, als we over de toekomst van Gorinchem na gaan denken. En behalve bezuinigen moet er ook gekeken worden naar slim en creatief vernieuwen. Dit kan de kwaliteit van ons beleid ten goede komen. Hiervoor hoeven niet altijd zelf het wiel uit te vinden, maar kunnen we ook bij andere gemeenten gaan kijken hoe men het daar doet.

Voorzitter, in ons verkiezingsprogramma schreven we het volgende: GroenLinks staat voor een solide begrotingsbeleid dat voldoende ruimte biedt voor investeringen in publieke voorzieningen. Investeringen moeten vooral gericht zijn op de mensen met de minste kansen en op een noodzakelijk lokaal milieubeleid. Nu en in de toekomst. Gezien de financiële situatie van de gemeente Gorinchem is dat een zware opgave. Het vraagt heldere keuzes voor noodzakelijke investeringen en bijdragen, maar ook voor bezuinigingen. Bij deze keuzes moeten solidariteit, redelijkheid en duurzaamheid centraal staan. Ook vraagt de situatie om een kritische houding ten aanzien van andere kosten, zoals die van aan- en uitbesteding en de inkoop van goederen en diensten, bijvoorbeeld de inzet van dure adviesbureaus. Ook zijn dure prestigeprojecten uit den boze en dient de gemeentelijke organisatie efficiënt te zijn.

Die mening hebben we uiteraard nog steeds en we zijn daarom ook blij en eigenlijk best trots op onze organisatie dat ook daar de afgelopen tijd gekeken is naar hoe er zo efficiënt en zuinig mogelijk gewerkt kan worden. Een compliment richting hen dus.

Ook zijn we er nog steeds van overtuigd dat solidariteit, redelijkheid en duurzaamheid centraal moeten staan als het gaat om de keuzes die we gaan maken rondom de bezuinigingen. Met deze drie kernbegrippen zal onze fractie dan ook de discussies over de visie op de toekomst ingaan. Centraal hierbij moet wat GroenLinks betreft de vraag staan: Hoe houden we Gorinchem ondanks de bezuinigingen een plezierige stad om in te wonen? Hiervoor moeten we natuurlijk de kerntakendiscussie voeren, maar ook moeten we zoeken naar creatieve en soms onorthodoxe oplossingen om vernieuwend te blijven zonder dat het meer kost. Hier ligt een uitdaging voor ons, maar ook zeker voor het maatschappelijke veld. In die zin valt er ook een compliment te maken richting het museum, die al een voorschot hebben genomen op de discussie rondom cultuur in onze stad. Het ondernemingsplan dat we van hen hebben mogen ontvangen, zullen we dan ook zeker betrekken bij onze overwegingen rondom cultuur. Hopelijk zullen er nog meer organisaties dit voorbeeld volgen en zelf ook ideeën aandragen.

Voorzitter, ik wil overgaan op wat meer specifieke onderwerpen.

Duurzaamheid

Allereerst is dat het onderwerp Duurzaamheid. In het coalitieakkoord hebben we afgesproken dat dit uitgangspunt van beleid is en wat GroenLinks betreft is dat heel terecht. Duurzaamheid is vaak op korte termijn een investering, maar kan op de lange termijn belangrijke voordelen bieden, bijvoorbeeld op de energiekosten die in de gemeente gemaakt worden. Investeringen in duurzaamheid zijn dan ook win-win situaties: enerzijds draagt het bij aan een beter en schoner milieu en omgeving voor nu en voor de toekomst en anderzijds levert het allerlei besparingen op, die voor de portemonnee van burger en gemeente prettig zijn.

Daarnaast kan het verduurzamen van het beleid een aanjagende werking hebben op de economie. Duurzame bedrijven terreinen zijn extra aantrekkelijk voor ondernemers, waardoor ze zich daar eerder zullen vestigen. Duurzame woningen zijn voor huizenkopers interessant omdat zij daardoor lagere kosten maken voor verwarming. Graag zouden we van het college dan ook horen hoe het gesteld is met bijvoorbeeld het duurzaam bouwen van nieuwe woningen en duurzaam maken van bestaande woningen; zit hier al voortgang in?

Ook in het groenbeleid zou duurzaamheid uitgangspunt moeten zijn. We waren dan ook erg teleurgesteld om te zien dat het uitstellen van het verbod op chemische onkruidbestrijding aangegrepen wordt, om dan maar gewoon door te gaan hiermee. Als we steeds maar blijven wachten tot iets niet meer mag, zal er niet veel voortgang geboekt worden.

Een positief voorbeeld van creativiteit en praktische oplossingen op het gebied van duurzaamheid vinden we overigens het bezoek van de schaapherder aan onze stad. De herder heeft een deel van de bermen die het Waterschap beheert begraasd, waardoor er geen maaimachines hoefden te rijden. Daarnaast levert begrazing een stevige impuls aan de biodiversiteit, waardoor er deze zomer soms bloemen en kruiden te zien waren, die normaal door de maaiers vroegtijdig verwijderd worden. En, goed voorbeeld deed goed volgen, want naar wij begrepen hebben, zij er ook burgers geweest die de herder gevraagd hebben hun grond ook te laten begrazen, nu hij toch in de stad was. Een compliment dus voor dit mooie initiatief, dat hopelijk een vervolg krijgt. Is daar al iets over bekend?

Een ander onderwerp wat de duurzaamheid betreft en waar wij aandacht voor willen vragen is de Woelse Waard. In de begroting van 2011 stond nog dat dit een “aantrekkelijk, voor iedereen toegankelijk natuurgebied” moest gaan worden en in de Tweede Turap wordt nu de indruk gewekt dat er vooral gefocust wordt op een overnachtingshaven en dat het aantrekkelijke, voor iedereen toegankelijke natuurgebied een langzaam maar zeker uit beeld verdwijnt. Hopelijk kan het college ons op dit punt gerust stellen?

Solidariteit en sociale zaken

Het tweede belangrijke uitgangspunt dat centraal moet staan in het gemeentelijk beleid is voor GroenLinks de solidariteit. Dit is een breed begrip, maar dekt wel een belangrijk deel van onze werkzaamheden. Bij bezuinigingen moet wat ons betreft dit als eerste uit de wind gehouden worden.

De bezuiniging op de Uitvoering van de WMO is een fikse, maar dat is wel een bezuiniging waar we mee kunnen leven. Het college heeft hiervoor gesproken met het gehandicaptenplatform en de WMO-adviesraad en die zijn hiermee akkoord gegaan. Natuurlijk is het geen bezuiniging die we graag doorvoeren, maar in de zware financiële tijden waarin we momenteel zitten kan in principe niets taboe zijn.

Uit het laatste rekenkamerrapport bleek dat het in Gorinchem eigenlijk best goed gaat met de uitvoering van de WMO en dat is iets waar we trots op mogen zijn. We moeten er dan ook voor waken en er voor zorgen dat de bezuinigingen hier geen verandering in brengen. GroenLinks wil daarom dan ook van het college graag de garantie dat zij de gevolgen van de bezuiniging nauwlettend in de gaten houden en op tijd ingrijpen als er dingen mis dreigen te gaan.

Na de WMO krijgen we de komende jaren nog drie grote decentralisaties te verwerken: de Jeugdzorg, de AWBZ en de Wet Werken naar Vermogen, waar de bijstand en sociale werkplaatsen onder komen te vallen. Dit zijn drie wetten die raken aan de kwetsbare groepen in onze samenleving. Op zich is het goed dat het naar de gemeentes overgeheveld wordt, want wij kunnen er ongetwijfeld socialer beleid op ontwikkelen dan de huidige regering. Maar hierbij lopen we wel het risico dat hierdoor onze financiële positie verder onder druk komt te staan. Toch is het wat GroenLinks betreft zeer onwenselijk dat door geldproblemen de gebruikers van deze voorzieningen in het nauw komen. Het is daarom van belang dat wij als gemeente op tijd en adequaat aan de gang gaan met de uitvoering van deze taken, zodat we ook hier ons sociale gezicht kunnen blijven tonen.

Papierloos werken

Nu ik toch bij iets uit de Turap ben, zal ik meteen onze andere punten naar aanleiding hiervan benoemen. Allereerst is daar de forse afwijking op collegeproduct 60077: facilitaire ondersteuning. Daar is een flinke overschrijding van het budget van maximaal €50.000. Die overschrijding wordt mede veroorzaakt door de vele kleurenprints en de gestegen portokosten, omdat er zoveel aan ons moet worden opgestuurd. Hoewel wij ons ervan bewust zijn dat hier voor een deel mensen van de Avelingengroep bij betrokken zijn, lijkt het ons toch dat hier een bezuiniging op te realiseren valt. Daarbij wil ik meteen benadrukken dat de inzet van de Avelingengroep wel betrokken moet worden als hiernaar gekeken gaat worden.

Allereerst kan er natuurlijk veel minder in kleur geprint worden, want…waarom moeten alle tabelkopjes in de begroting in licht groen gedrukt worden!? Maar er valt nog meer winst te behalen, zowel qua kosten als qua milieurendement, door gewoon veel minder papier te gaan gebruiken. Er zijn momenteel moderne technieken op de markt, die het heel sterk verminderen van papieren vergaderstukken heel goed mogelijk maakt. Er zijn al meerdere gemeentes die deze zogenaamde tablets gebruiken en volgens ons kan dat in Gorinchem ook. Financieel is dit ook aantrekkelijk. De gemeente Gouda denkt € 20.000 te kunnen besparen, de gemeente Nijmegen noemt zelfs € 60.000. In Hardenberg denkt men de aanschaf van de iPad’s binnen 2 jaar terug te kunnen verdienen. De gemeente Nijmegen heeft ook al een heel onderzoek gedaan, waarin de voor- en nadelen staan opgeschreven, dus dat wiel hoeven we ook al niet uit te vinden. Daarom hebben wij samen met het CDA (en…) de volgende motie opgesteld: [motie papierloos werken]. En ter geruststelling: voor de voorzitter valt ongetwijfeld een uitzondering te maken en de stukken gewoon te printen.

Raadsopdrachten

Wat betreft de voortgang van de raadsopdrachten willen we de aandacht vragen voor drie deelonderwerpen. Allereerst de raadsopdracht Meedoen in Gorinchem. Volgende week wordt hier een begin mee gemaakt met twee werkbijeenkomsten en dat vinden wij erg positief. Deze raadsopdracht is tenslotte een heel belangrijke raadsopdracht, waarmee vrijwel al onze bewoners, maar zeker de kwetsbare, gemoeid zijn. Graag willen we hierbij wel de aandacht vragen het onderdeel emancipatie- en diversiteitsbeleid in deze raadsopdracht. Op dit vlak ligt ook nog steeds de motie doelgroepenbeleid die in de vorige raadsperiode is aangenomen. Wat GroenLinks betreft is het niet genoeg dat dit uitgewerkt wordt in een alinea van de raadsopdracht of verwerkt in het over-all-beleid. Voor ons moet de ontwikkeling van dit beleid serieus aangepakt worden en op zichzelf staand beleid worden. We hopen dan ook dat het college het hierover met ons eens is. Overigens valt ook hiervoor veel inspiratie op te doen bij andere gemeentes.

Een tweede raadsopdracht waarvoor wij de aandacht willen vragen is de raadsopdracht Mobiliteit. Daarover hebben wij vorig jaar een motie ingediend met daarin het verzoek om nog in 2011 met een fietsplan te komen. Dit was mogelijk, erkende ook het college, omdat een fietsplan niet afhankelijk is van de ontwikkelingen rond de A27. Nu duurt 2011 nog een kleine 2 maanden, maar wij worden nu toch wel een beetje ongeduldig. Daarom wil GroenLinks graag van het college weten of er al beweging zit in het fietsplan. Kunnen we dat dit jaar nog verwachten?

Ook bij de raadsopdracht participatie willen wij graag een kanttekening maken. In het coalitieakkoord is afgesproken dat in alle raadsvoorstellen opgenomen zal worden met wie over dat onderwerp gesproken is, wat daaruit is gekomen en wat daarvan wel en niet is overgenomen. Dit is niet iets waar werkgroepen zich over moeten buigen, maar wat vrijwel meteen geïmplementeerd kan worden. Hopelijk gaat dit binnenkort ook gebeuren? Graag ook hier een reactie van het college op.

De raadsopdrachten in het algemeen zijn aardig op streek, maar de echte concrete en meetbare speerpunten laten nog even op zich wachten. Dit is op zich geen grote ramp, de raadsopdrachten omvatten tenslotte zo’n beetje al het beleid van de gemeente. Het is wel te hopen dat hier het komende jaar flinke stappen gezet worden en die hoop en dat vertrouwen willen wij hier graag uitspreken.

Cultuur en cohesie

In de begroting treffen we ook een nieuwe raadsopdracht aan: de raadsopdracht cultuur. In deze raadsopdracht gaan we, in nauwe samenwerking met de betrokkenen uit het culturele veld, werken aan een nieuwe overkoepelende culturele visie, waar als het goed is een kostenbesparend effect vanuit gaat. Maar zoals eigenlijk bij alles, gaat het GroenLinks daar niet primair om. Natuurlijk is het belangrijk goed de vinger aan de pols te houden waar het gaat om het kostenplaatje en eventuele bezuinigingen moeten natuurlijk ook zoveel mogelijk behaald worden. Maar uitgangspunt en doel van de te ontwikkelen cultuurvisie is wat ons betreft een frisse, creatieve en vooral gezonde nieuwe visie op het cultuur, waardoor het culturele veld van Gorinchem weer een goede toekomst tegemoet kan gaan. Organisaties als de theaters, museum, bibliotheek, artotheek, muziekschool en gemeente moeten om de tafel gaan en met elkaar komen tot een meer innovatief beleid. Hopelijk kan dan bijvoorbeeld ook het sluiten van de dependance van de bibliotheek in het WLZgebouw voorkomen worden – iets waar we vanochtend nog een noodkreet over kregen. Dingen maar sluiten als bezuinigingsactie is soms noodzakelijk, maar dan alleen als het echt niet anders kan en alle alternatieven overwogen zijn. Wij spreken de hoop uit dat deze bezuiniging door de bibliotheek dankzij de raadsopdracht Cultuur alsnog anders kan worden ingevuld.

Een stad met een bruisend cultureel veld is immers een stad waar het fijn wonen is, waar wat te beleven valt en waar de sociale cohesie versterkt wordt. Belangrijk is wat ons betreft ook dat hierbij niet alleen gedacht wordt aan de “grote” spelers op het culturele speelveld, maar ook naar de amateurverenigingen waar vele Gorinchemmers wekelijks hun tijd doorbrengen. We zijn dan ook blij om te zien dat de bezuiniging op de koren en muziekverenigingen voorlopig even van de baan is. Dat was wat ons betreft echt zo’n stukje kaas waar echt nog maar heel dunne plakjes van af te halen viel. Niet doen dus!

De raadsopdracht cultuur ziet er veelbelovend uit en we hopen dan ook dat de interactieve insteek en de integrale aanpak tot een zelfde positieve resultaat leidt als bij het IHP het geval was. Een zelfde soort handelswijze is in elk geval sterk aan te raden!

Wat betreft de cohesie in de stad speelt het welzijnswerk een grote rol. Daar ligt natuurlijk een belangrijke taak voor Arkelstad. Zoals u weet is GroenLinks niet erg enthousiast over het feit dat Youth for Christ ook subsidie krijgt om welzijnswerk te verrichten en we spreken dan nogmaals de hoop en ook de verwachting uit dat door intensieve samenwerking flinke efficiency voordelen te behalen zijn. Het mag wat ons betreft niet zo zijn dat deze organisaties allebei geld krijgen om dezelfde soort activiteiten te ontwikkelen, en als we dan moeten kiezen, gaat onze voorkeur vanzelfsprekend uit naar Arkelstad.

Tot slot

Voorzitter, het herfstweer is in onze begroting nog steeds flink huis aan het houden, en het moge duidelijk zijn dat we de komende maanden met elkaar een toekomstvisie over Gorinchem moeten gaan ontwikkelen. Daaruit kunnen de noodzakelijke bezuinigingsmaatregelen komen die er voor zorgen dat Gorinchem ook de komende jaren klaar is voor de toekomst. In deze algemene beschouwingen heeft GroenLinks aangegeven waar voor ons de gewichtige zaken liggen en we hebben alvast een doorkijkje gegeven naar onze visie op Gorinchem. We zullen pijnlijke en voor onze inwoners vervelende keuzes moeten maken, maar GroenLinks zal hier niet voor terugdeinzen en we hopen dat dat voor de gehele raad zal gelden.

We hebben er vertrouwen in, dat we de komende maanden met elkaar nuttig kunnen invullen en met elkaar en met onze burgers kunnen gaan werken aan een toekomstbestendig Gorinchem. En omdat we dat vertrouwen dat het goed komt en dat we samen, ondanks de crisis, bouwen aan een mooi Gorinchem kan GroenLinks nog altijd zeggen: Wij hebben zin in de toekomst!